انتقال آب خزر؛ اصرار مسئولان و هشدار کارشناسان - مجله سرگرمی

به گزارش خبرنگار خبرنگاران، سد گتوند از معدود پروژه های بزرگی است که گفته شده 20 سال پشتوانه مطالعاتی داشت ولی تبعات آن همان گونه که کارشناسان پیش بینی نموده بودند، یک سال پس از بهره برداری معین شد و اکنون که هشت سال از زمان آبگیری آن می گذرد، نزد کارشناسان، اهالی رسانه و افکار عمومی به عناوینی چون کوه نمکی، گنبد نمکی و یا غول نمکی شهرت یافته است .

همانند سد گتوند، این بار کارشناسان در یک طرف نهاده شده اند و نسبت به تبعات منفی زیست محیطی، اجتماعی، مالی و حتی سیاسی و بین المللی انتقال آب خزر هشدار می دهند و در سوی دیگر مسئولان بر ضرورت انتقال آن اصرار دارند و کلید عملیاتی آن را هم با اختصاص بودجه مطالعاتی در لایحه بودجه 98 روشن کردند.

انتقال آب خزر به کویر مرکزی سابقه ای حدود سه دهه ای دارد و در دولت دهم حتی تا مرحله اجرای میدانی هم پیش رفت، اما پس از فراموشی چند ساله بار دیگر به صورت جدی از دی ماه سال 96 با اعلام موافقت سازمان محیط زیست بر سر زبان ها افتاد و تا اینجای کار زور مسئولان بر هشدارهای کارشناسان چربیده و این پرسش را به صورت جدی مطرح نموده که آیا قرار است گتوند دیگری این بار در شمال کشور ایجاد گردد ؟

** هشدارهای جدی

تاکنون نشست های تخصصی متعدی پیرامون اثرات و تبعات زیست محیطی، زیست بوم، جوامع انسانی و اجتماعی، فرهنگی، مالی و سیاسی و حتی حقوقی برگزار گردیده است تا فارغ از هرگوه تعلقات و تبلیغات سیاسی و جناحی به موضوع انتقال آب خزر پرداخته بگردد.

همچنین اعتراض نامه ها، بیانیه ها و هشدارهای اساتید دانشگاه بخشی از واکنش ها به مسئله انتقال آب بوده است که از سال گذشته به صورت جدی شروع شد.

در نخستین تحرکات از این دست، پارسال 500 تن از استادان و محققان دانشگاه های کشور با امضای نامه ای، نسبت به پیامدهای منفی اجرای این طرح هشدار دادند و خواهان پیامدسنجی و اطلاع رسانی شفاف در این باره به افکار عمومی شدند.

علاوه بر این در تازه ترین اقدام، افزون بر کارشناسان زیست محیطی مازندران، بسیاری از کنشگران شبکه سازمان های غیردولتی محیط زیست و منابع طبیعی گیلان نیز نگرانی خود را از انتقال آب دریای خزر به مجمع نمایندگان استان گیلان اعلام کردند.

با این حال در آذر ماه امسال با توجه به مخالفت تقریبا تمامی مجامع علمی کشور، طرح مطالعاتی انتقال آب دریای خزر به استان سمنان به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در ردیف بودجه سال 98 نهاده شد.

جالب این که با توجه به تجربه شکست خورده انتقال آب در کشور، بجز نمایندگان سه استان شمالی، طرح مطالعاتی انتقال آب خزر به سمنان با اعتباری بالغ بر 50 میلیارد تومان و با 81 درصد آرای مثبت نمایندگان مجلس تصویب شد که خود جای سئوال و تعجب دارد که به اعتقاد بعضی کارشناسان، نشان از نگاه قومی، محلی و تبلیغات بعضی نمایندگان دارد تا اینکه ناشی از نگاه ملی آنان باشد.

بر اساس نگاه کارشناسان مالی، این طرح هیچ توجیه مالی نه برای جامعه مبدا یعنی استان های شمالی بویژه مازندران دارد و نه منافعی درازمدتی برای جامعه مقصد می توان متصور شد.

علاوه بر این، پژوهشگران زیست محیطی نیز به دفعات خطرآفرین بودن این طرح برای جانداران دریای خزر و همچنین اکوسیستم استان مازندران را اعلام کردند و معتقد هستند که این طرح عرصه کویری را به مازندران گسترش خواهد داد، همان طور که از سمت شرق استان شاهد پیشروی شوره زارها هستیم.

کارشناسان حقوقی نیز تاکنون از نظر حقوق بین المللی این طرح را خطرناک توصیف کردند و معتقد هستند که انتقال آب دریای خزر با توجه به اینکه حدود 90 درصد آب این دریاچه را رودخانه های خارج از ایران تامین می نماید، می تواند تبعات حقوقی بسیاری داشته باشد و حتی به دیگر کشورها از جمله روسیه این اجازه را بدهد که ورودی آب رودخانه ولگا به دریای خزر را کاهش دهد.

** ورود به فاز سیاسی و امنیتی

اما آنچه به طور اتفاقی همه کارشناسان در مجامع علمی به آن اشاره داشتند، سیاسی و تبلیغاتی بودن این طرح است که مسائل پیرامونی گفتمان انتقال آب دریای خزر را امنیتی نموده و تمامی نگاه های علمی را به حاشیه رانده است.

در تازه ترین اقدام علمی، هفته جاری نشستی با عنوان آنالیز تخصصی آثار طرح های انتقال آب در دانشگاه منابع طبیعی و کشاورزی ساری برگزار گردید و اساتید دانشگاه و کارشناسان حوزه اجتماعی و منابع طبیعی تاکید نمودند که موضوع انتقال آب خزر رنگ و بوی شدید سیاسی گرفته است و ادامه دادن جهت سیاسی می تواند موضوع را برای هر دو طرف مبدا و مقصد حیثیتی کند که خود با تبعات امنیتی و اجتماعی شدید همراه خواهد شد.

پیش از این نیز در نشست های متفاوت از جمله در دانشگاه مازندران، اساتید دانشگاهی همچون دکتر علی کریمی مله از اساتید برجسته علوم سیاسی و جامعه شناسی سیاسی ، انتقال آب دریای خزر را اقدامی سیاسی عنوان نموده و هشدار داده بود که در آینده بشدت پایگاه اجتماعی دولت و حکومت را تظعیف خواهد نمود.

اما نشستی که این هفته برگزار گردید، شرکت نمایندگان در کنار تاکید بر ایجاد فضای سیاسی و امنیتی پیرامون انتقال آب دریای خزر ، بر مسائلی همچون کنش های اجتماعی، جنگ آبی، حساسیت بیشتر جامع ذینفع و محلی و رویکرد های منسوخ شده برای انتقال آب و همچنین عدم توجهات به آنالیز های علمی تاکید نمودند.

** خطر بروز خط فقر آب

استاد دانشگاه مازندران در این باره گفت: افزایش جمعیت احتیاج به آب را بیشتر می نماید و با افزایش جمعیت کنونی نه تنها در ایران بلکه در دنیا در آینده تقاضا بیشتر از عرضه آب خواهد بود و این یعنی کارشناسان باید تدبیری در تامین منابع آبی بیندیشند.

دکتر حمید امیرنژاد اضافه نمود : میانگین سرانه آب در کشور ما برای هر نفر کمتر از حد استاندارد است، در چند سال آینده به خط فقر آب در کشور می رسیم و مسائل حوزه آب بحث هایی چون طرح انتقال آب را به دنبال دارد.

وی ادامه داد: اگر طرحی در هرجای دنیا بخواهد اجرا گردد باید تمام جنبه هایش در نظر گرفته گردد، در مورد انتقال آب هم چنین است باید تمام جنبه های مالی، اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی آن آنالیز گردد.

این استاد دانشگاه توسعه نامتعادل منابع آبی، افزایش جمعیت، بحث های محیط زیستی مثل خشکسالی و سیلاب ها و بحران آب را دلایل و فراوری ناخالص داخلی، رفاه عمومی، رشد اشتغال و کشاورزی و توسعه مالی کشور را از اهداف انتقال آب بیان کرد.

وی اضافه نمود : طرح انتقال آب زمانی مفید است که کمبود جدی در منطقه ای احساس گردد و هیچ راهکار دیگری جز انتقال وجود نداشته باشد در حالیکه همچنان مدیریت تقاضای آب را در کشور به خوبی اجرا نمی کنیم.

او با اشاره به هدررفت عمده آب در بخش کشاورزی اضافه نمود : تکنولوژی آبیاری خیلی جای کار دارد و می توان کارهای زیادی انجام داد، برنامه های تلویزیون و فرهنگ سازی ما در زمینه صرفه جویی آب شرب است در حالی که مصرف آب شرب تنها 5 درصد آب کشور و 90 درصد در بخش کشاورزی است و اگر در این بخش صرفه جویی با تغییر الگوی کشت و تکنولوژی آبیاری داشته باشیم، بخش عظیمی از بحران برطرف می گردد.

امیر نژاد نتایج انتقال آب را کاهش عرضه آب در مبدا و افزایش در مقصد، تغییر احتمالی در عرصه نیروی کار و سرمایه و شرایط مالی حاکم بر مبدا و مقصد برشمرد.

** ضرورت آگاهی رسانی به مسئولان

استاد جامعه شناسی اجتماعی دانشگاه مازندران نیز گفت: امروز بزرگ ترین مشکل کشور ما این است که بحران آب و سایر بحران های زیست محیطی از فضای اجتماعی و علمی خارج و بشدت امنیتی و سیاسی شده است.

علی اصغر فیروزجایی اضافه نمود : موضوع کمبود و مدیریت آب یک موضوع دنیای است که ایران نیز به واسطه حساسیت بیشتر زیست محیطی و قرار گیری در منطقه ای خشک و نیمه بیابانی از این موضوع مستثنی نیست.

وی ادامه داد : ایران امروز به موجب تغییرات جمعیتی ، تغییرات اقلیمی دچار کمبود آب شده است که عدم مدیریت صحیح مهمترین و اصلی ترین عامل ان است.

استاد جامعه شناسی دانشگاه با اشاره به اینکه مسئله آب یک مشکل همه جانبه است ،تاکید نمود: اما بیشترین اثر گذاری آن در مسائل اجتماعی و زیست محیطی است و نباید به دلیل تعلقات سیاسی آنها را نادیده گرفت.

فیروزجائیان اضافه نمود: متاسفانه مسئله انتقال آب بین حوزه ای، به بحثی امنیتی تبدیل شده است، که ورود به این حوزه را برای مجامع اجتماعی و علمی محدود و خطرناک می نماید.

وی ضمن هشدار اتفاق محیط زیستی ناگوار در پی اجرای این طرح گفت: باید توسط حوزه عمومی و اساتید به مسئولان فشار وارد گردد تا دوباره این موضوع مورد مطالعه و ارزیابی علمی قرار بگیرد.

** جنگ گریز ناپذیر بر سر آب

فیروزجایی با اشاره به اینکه جنگ آبی یک مساله تاریخی است، اضافه نمود: مطمئنا با سیاست های ابی که در پیش گرفته شده در کشور و همچنین کم ابی دنیای، شکل گیری جنگ های درون جغرافیایی دور از ذهن نیست.

وی تاکید نمود که همواره بحث انتقال آب به دلیل کم بودن آب شرب در طول تاریخ مطرح بوده است و امروزه این مساله جدی تر شده است و با سیاسی کردن موضوع نمی توان راه به جایی برد.

این استاد دانشگاه مسئله آب در جغرافیای انسانی را همواره مسئله حاکمان بیان کرد و گفت: موضوع انتقال آب باید از قالب حاکمیتی آن خارج گردد و به دغدغه ای اجتماعی تبدیل گردد.

** انتقال آب ، تحمیل خشکی بر مبدا

استاد مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری هم گفت : برخلاف این که بسیاری دلیل انتقال آب را سرسبزی مقصد و توسعه عنوان می نمایند ، مطالعات زیست محیطی نشان داده است که انتقال آب موجب تغییر اقلیم و تحمیل خشکی بر مبدا خواهد شد.

محسن مسعودیان اضافه نمود : امروز انتقال آب بین حوزه ای به یکی از مسائل مهم سیاسی، اجتماعی و مالی کشور شده ، ولی این کار از سال ها پیش در خاورمیانه شروع شد.

وی شرح داد: در منطقه مسائل ما با افغانستان بر سر مسائل آبی است و امروز بزرگ ترین مسائل در جنوب کشور و سیستان بلوچستان نیز کنترل سرچشمه ها و رودخانه هاست که از افغانستان سرچشمه می گیرد.

این استاد مهندسی آب دانشگاه کشاورزی ساری گفت : امروز می توان به راحتی تبعات اجتماعی انتقال آب در کشور را با مراجعه به استان هایی همچون اصفهان و یزد و دیگر استان ها مشاهده کرد و از نزدیک متوجه شد که چگونه اکوسیستم منطقه را با چالش ها و بحران های جدی رو به رو نموده است .

مسعودیان انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی از جمله سمنان را از حیاتی ترین مسایل آبی کشور در شرایط کنونی توصیف کرد و اضافه نمود : این طرح احتیاج به بازنگری دارد و باید از بالا این مساله را دید ، چون هر دو طرف دعوا یعنی مبدا و مقصد مشکل و دغدغه اشان خشکی و بی آبی است.

این استاد دانشگاه گفت : این که لزومی دارذ آب را از مکانی به مکانی دیگر انتقال دهیم و اینکه انتقال آب آیا مسائل کم آبی را حل خواهد نمود یا نه، پرسشی است که باید قبل از هر اقدام عملی به صورت علمی پاسخ داده گردد.

وی با تاکید بر این که نمونه های صورت گرفته انتقال آب نشان می دهد که این کار باعث تغییر اکوسیستم و اقلیم در مبدا می گردد ، تاکید نمود : باید پرسش های جدی که در این باره مطرح است ، در محیط های دانشگاهی مطرح و توسط متخصصان پاسخ گفته گردد و لازمه این کار هم سیاسی نکردن موضوع انتقال آب و تاکید بر آنالیز علمی و تخصصی آن است.

/9919/1654

مجله عکس ها: مجله عکاسی و نگاه هنری به تصاویر

عکس پارسی: گالری تصاویر تاریخی پارس

اخبار ورزشی: مجله خبری و تحلیلی ورزش ایران و جهان